Binlerce yıllık geçmişiyle adeta tarih sayfalarında geziyormuş hissi uyandıran Şanlıurfa Güneydoğu Anadolu’nun en özel şehirlerinden biri. Nuh tufanından önce kurulduğu rivayet edilen Urfa “Peygamberler Şehri” olarak biliniyor. Hz. Adem, Eyüp, İbrahim, Şuayip ve İlyas peygamberlerin Urfa’da yaşadığına inanılıyor.
Urfa sadece Müslümanlar için değil Hristiyanlar için de kutsal bir şehir. Hristiyanlığın devlet dini olarak kabul edildiği ilk şehir olan Urfa aynı zamanda dünyanın önde gelen arkeoloji merkezlerinden biri.
2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren Göbeklitepe ile ismini dünyaya duyurmayı başaran Şanlıurfa gezilecek yerler bakımından oldukça zengin. Mistik atmosferiyle zaman yolculuğuna çıkacağınız Şanlıurfa’yı daha yakından tanımaya ne dersiniz?
Şanlıurfa Gezilecek Yerler
Yazının İçindekiler
Balıklıgöl (Halil-Ür Rahman Gölü)
Şanlıurfa gezilecek yerler listemizin ilk sırasında kentin simgesi Balıklıgöl var. Oldukça merkezi bir konumda bulunduğu için günün her saati kalabalık. Hem yerli hem yabancı turistlerin akın ettiği Balıklıgöl’ü gezerken ilahi sesleri de size eşlik ediyor. Peki, Balıklıgöl neden kutsal kabul ediliyor?
Balıklıgöl Hz. İbrahim’in ateşe atıldığı yer olarak biliniyor. Asırlardır dilden dile aktarılan Balıklıgöl efsanesine kısaca değinecek olursam; Şanlıurfa ve çevresinde hüküm süren dönemin hükümdarı Nemrut halkını putlara tapmaya zorlar. Hz. İbrahim günün birinde putların hepsini yıkar, Nemrut bu duruma sinirlenerek büyük bir ateş yakılmasını emreder. İbrahim Peygamber günümüzde Urfa Kalesi’nin bulunduğu yerden ateşe atılır. Peygamber düştüğü gibi ateş suya, odunlar ise balığa dönüşür.
Günümüzde Balıklıgöl ve içerisindeki balıklar hala kutsal kabul ediliyor. Balıklıgöl efsanesine konu olan balıklar ise sazan balığı. Halk tarafından kutsal sayıldıkları için balıklara dokunmak, avlanmak ve yemek yasak. Balıklıgöl çevresinde yem satan kişiler var, dilerseniz 1 TL ödeyerek yem alıp balıkları besleyebilirsiniz.
Hz. İbrahim’in düştüğü yer Halil-ür Rahman Gölü ismini alıyor. Nemrut’un kızı Zeliha İbrahim’e inandığı için onun peşinden atlıyor. Zeliha’nın düştüğü yerde de başka bir göl oluşarak Aynzeliha Gölü ismini alıyor.
Aynzeliha Gölü Balıklıgöl’ün biraz ilerisinde, etrafında çay bahçesi bulunuyor. Dilerseniz Şanlıurfa’nın meşhur mırrasının tadına bakarak bu mistik ortamda kısa bir mola verebilirsiniz. Bahar ve yaz aylarında Aynzeliha Gölü’nde kayıkla gezmek de mümkün.
Rizvaniye Camii
Balıklıgöl ve çevresinde çok sayıda camii görmeniz mümkün. Onlardan ilki Balıklıgöl’ün kuzey ucunda yer alan Rizvaniye Camii. 1736 yılından günümüze uzanan Rizvaniye Camii’nin giriş kapısı görülmeye değer.
Hiçbir şekilde çivi kullanmadan geçme ve kakma tekniği ile yapılan ahşap kapının süslemeleri hayranlık uyandırıyor. Balıklıgöl’ün diğer ucunda yer alan ve Hz. Meryem adına inşa edilmiş olan kiliseden camiye dönüştürülen Halil-ür Rahman Camii’ni de gelmişken mutlaka görmenizi öneririm.
Şanlıurfa’da Gezilecek Yerler: Hz. İbrahim’in Doğduğu Mağara
Balıklıgöl’ü ziyaret ettikten sonra kısa bir yürüyüş mesafesinde bulunan Mevlid-i Halil Camii’ni listenize ekleyebilirsiniz. İbrahim Peygamberin doğduğuna inanılan mağara Mevlid-i Halil Camii’nin avlusunda yer alıyor. Hz. İbrahim Mağarası Şanlıurfa’nın en fazla ziyaretçi ağırlayan yerlerinden biri.
Rivayete göre dönemin hükümdarı Nemrut bir rüya görür ve gördüklerini müneccimlere anlatır. Müneccimler Nemrut’a “Bu yıl doğacak çocuklardan biri senin saltanatına son verecek” der. Bunun üzerine harekete geçen Nemrut o yıl doğacak olan tüm erkek çocukların öldürülmesini emreder.
Hz. İbrahim’in annesi çocuğunun ölümünü engellemek için bu mağaraya sığınır ve gizlice mağarada doğum yapar. Hz. İbrahim’in bu mağarada doğduğuna ve 7 yaşına kadar bu mağarada yaşadığına inanılıyor.
Mağaranın içerisine girmeden önce ayakkabılarınızı çıkarıyorsunuz, kadınlar için başörtüsü girişte veriliyor. Mağaranın bulunduğu bölümü camın ardından görebiliyorsunuz. İçeride şifalı olduğuna inanılan su kaynağı da bulunuyor.
Urfa Kalesi
MS 812-814 yılları arasında Abbasiler döneminde yapıldığı tahmin edilen Şanlıurfa Kalesi şehre hakim konumuyla dikkat çekiyor. Neolitik bir yerleşim yeri üzerinde bulunan Urfa Kalesi’nde kazı çalışmalarına 2018 yılından bu yana devam ediliyor, bu nedenle kale ziyarete kapalı. Urfa Kalesi’ne çıkmadan önce güncel ziyaret bilgilerini kontrol etmeyi unutmayın.
Urfa Kalesi’nin surları tamamen tahrip olsa da taş sütunlar zamana karşı direnmeyi başarmış. Urfa Kalesi üzerinde bulunan ve 14 metre yüksekliğe sahip olan iki taş sütunun Hz. İbrahim’in ateşe atılmasında mancınık olarak kullanıldığı rivayet ediliyor. Urfa Kalesi’ne Balıklıgöl’den 15-20 dakika süren tırmanışla ulaşabilirsiniz.
Urfa’da Nereleri Gezmeli?: Gümrük Hanı
Kanuni Sultan Süleyman döneminde inşa ettirilen Gümrük Hanı Şanlıurfa’nın merkezinde keyifli bir soluklanma durağı. Kesme Urfa taşıyla yapılan iki katlı handa yörenin meşhur fıstıklı menengiç kahvesini deneyebilir, hediyelik eşya dükkanlarına göz atabilirsiniz.
Şanlıurfa Çarşıları
Doğu şehirlerini gezmenin en güzel yanı tarihi çarşıları… Her daim hareketli, cıvıl cıvıl çarşıları gezerken zamanın nasıl geçtiğini anlamak zor. Şanlıurfa çarşıları da turistler için fazlasıyla cezbedici. Urfa’nın tarihi kent merkezinde yer alan çarşılar en iyi şekilde korunarak günümüze gelmeyi başarmış.
Şanlıurfa’da alışveriş yapmak isterseniz Tarihi Kapalı Çarşı’yı listenize mutlaka ekleyin. Sipahi Pazarı, Bakırcılar Çarşısı, Kazaz, Kuyumcular Çarşısı, Eskici Pazarı, Kunduracılar Pazarı gibi pek çok çarşı ve pazara ev sahipliği yapan Tarihi Kapalı Çarşı geleneksel alışveriş kültürünün devam edildiği yerlerden biri. Kokusuyla mest eden baharatardan rengarenk şallara, bakır eşyalardan kilimlere uzanan benzersiz bir alışveriş deneyimi için Şanlıurfa çarşıları sizi bekliyor.
Tarihi Urfa Sokakları
Tarihi Urfa sokaklarını gezerken kendinizi zaman yolculuğuna çıkmış gibi hissetmeniz olası. Geleneksel Urfa evlerini görmek isterseniz On İki Havariler Kilisesi olarak inşa edilip sonradan camiye dönüştürülen Fırfırlı Camii ile gezinize başlayabilirsiniz. Buradan ilerleyerek ara sokaklarda keyifli bir fotoğraf turuna çıkabilirsiniz.
Kesme taştan inşa edilen Kürkçüzade Mahmud Nedim Efendi Konağı, Akyüzler Evi, Hacı Bekir Pabuççu Evi, Kürkçüzade Halil Hafız Evi görülmeye değer tarihi Urfa konakları arasında yer alıyor.
Kızılkoyun Kaya Mezarlığı
Şanlıurfa gezimizde dikkatimizi çeken yerlerden biri de Kızılkoyun Nekropolü oldu. Dünyanın en büyük nekropol alanlarından biri olarak gösterilen Kızılkoyun Nekropolü 2011 yılına kadar gecekondular ile çevriliyken Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi’nin başlattığı proje ile turizme kazandırılmış.
Roma ve Bizans dönemine ait yaklaşık 133 kaya mezarının bulunduğu mağaraların bir kısmında taban mozaikleri de mevcut. Şanlıurfa kent merkezinin girişinde yer alan Kızılkoyun Kaya Mezarlığı’nı ücretsiz olarak ziyaret edebilirsiniz.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi
Şanlıurfa’ya günübirlik bile gelseniz uğramanızı özellikle tavsiye edeceğim bir yer var sırada: Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi. Göbeklitepe ile birlikte arkeoloji alanında adını tüm dünyaya duyuran Şanlıurfa yeni kazı çalışmalarıyla bayrağı daha ileriye taşıyacağa benziyor.
Dünyanın sayılı arkeoloji merkezlerinden biri olma yolunda ilerleyen Şanlıurfa ve çevresinde yapılan kazılardan elde edilen buluntular Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
2015 yılında kapılarını ziyaretçilerine açan Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi 14 adet ana sergi salonu ile Türkiye’nin en büyük müzelerinden biri. Müzedeki eserler ve canlandırmalar insanlığın ilk çağlarından günümüze kronolojik sırayla ilerliyor.
Neolitik döneme ait kapsamlı buluntularla dünyanın sayılı müzeleri arasında yer alan Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi Göbeklitepe, Karahantepe ve Nevali Çori kazılarından elde edilen pek çok esere de ev sahipliği yapıyor.
Dünyanın en eski heykeli olarak bilinen Urfa Adamı ya da bilinen adıyla Göbeklitepe Heykeli Şanlıurfa Müzesi’nin görülmeye değer eserleri arasında yer alırken müzede Göbeklitepe’deki T sütunlarının replikasını da görmek mümkün.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ne en az iki saatinizi ayırmanızı öneririm, vaktiniz kalırsa yanı başındaki Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ni de mutlaka ziyaret edin. Dünyanın en kıymetli mozaik örneklerini görebileceğiniz Haleplibahçe Mozaik Müzesi Urfa gezinizi unutulmaz kılacak.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Halepli Bahçe Mozaik Müzesi Müzekart ile ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor. Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi giriş ücreti 25 TL, aynı bilet ile Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ne de giriş yapabiliyorsunuz.
Ziyaret Saatleri: Haftanın her günü 08.30-19.00 saatleri arasında ziyarete açık.
Şanlıurfa Çevresinde Gezilecek Yerler: Göbeklitepe
Şanlıurfa çevresinde gezilecek yerler listesinin olmazsa olmazı Göbeklitepe geçmişle ilgili bilinen pek çok şeyi değiştiren, adeta ezber bozan bir örenyeri. 2018 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınan Göbeklitepe dünyanın günümüze ulaşan en eski tapınağı olarak biliniyor.
On iki bin yıllık geçmişiyle “her şeyin başladığı yer” Göbeklitepe, neolitik dönemde yaşayan avcı-toplayıcı grupların bir nevi buluşma noktası olduğu düşünülüyor.
Göbeklitepe Şanlıurfa kent merkezine 20 kilometre mesafede yer alıyor. Özel aracınızla gelebileceğiniz gibi Urfa’dan belediye otobüslerine binerek de örenyerine ulaşmanız mümkün.
Göbeklitepe’ye giriş ücreti 65 TL, Müzekart sahibiyseniz ücretsiz giriş yapabilirsiniz. Örenyeri ile ilgili daha kapsamlı bilgi için Göbeklitepe Gezilecek Yerler yazımı okuyabilirsiniz.
Şanlıurfa Çevresinde Gezilecek Yerler: Harran Evleri
Şanlıurfa kent merkezi ile birlikte çevresinde de gezilecek çok sayıda yer bulunuyor. Onlardan biri de tarihte ilk islam üniversitesine ev sahipliği yapan ve kümbet evleri ile meşhur Harran.
5000 yıllık tarihiyle ayakta kalmaya çalışan Harran ilmin başkenti olarak görülüyor. Din, astronomi, tıp, felsefe eğitimlerinin verildiği Harran Okulu dünyanın ilk islam üniversitesi olarak kabul ediliyor. Tarihi yapının büyük bir bölümü ne yazık ki yok olmuş durumda.
Harran dünyada sadece üç yerde bulunan kümbet evleri ile meşhur. Farklı mimarisiyle dikkat çeken konik kubbeli evler 200 yıl önce inşa edilmiş. Yazın serin, kışın sıcak tutan Harran evlerinin içi gül yağı, yumurta ve toprakla sıvanırken dış kısımları balçıkla sıvanarak inşa edilmiş.
En fazla beş metre yüksekliğe sahip kubbeler 40-50 tuğla ile örülmüş. Evlerdeki kubbe sayısı kadar oda bulunurken bu durum ev sahibinin varlıklı olduğunun da bir göstergesi sayılırmış.
Şanlıurfa’nın önemli kültürel miraslarından biri olan Harran Evleri’nin birkaç tanesi gezilebiliyor. Dilerseniz yöresel kıyafetler giyip farklı fotoğraf kareleri çekebilirsiniz. Harran Evleri Şanlıurfa’ya 45 kilometre mesafede yer alıyor. Harran’a bir tam gün ayırabilirseniz Hz. Musa’nın yaşadığı yer olarak rivayet edilen ve bütün yıldız ve gezegenleri kutsal kabul eden Sabiilerin tapınma merkezi olan Soğmatar’ı listenize ekleyebilirsiniz.
Şuayip peygamberin yaşadığına inanılan ve yeraltı mağaraları ile dikkat çeken Şuayip şehri ve Han-el Ba’rür Kervansarayı da Harran’a gelmişken görülebilecek yerler arasında.
Halfeti
Şanlıurfa’da görülmeye değer yerlerden biri de sakin şehir Halfeti. 2000 yılında Birecik Barajı’nın inşasıyla birlikte büyük bir bölümü sular altında kalan Halfeti’nin geçmişi binlerce yıl öncesine uzanıyor. Barajın yapılmasıyla Halfeti sakinleri “Yeni Halfeti” adı verilen bölgeye taşınırken “Eski Halfeti” tekne turları ile gezilebilen bir turizm merkezine dönüştürüldü.
Şanlıurfa’dan Halfeti yaklaşık 100 kilometre uzaklıkta. Eski Halfeti’den düzenli olarak hareket eden teknelerle Fırat Nehri’nde tarih yolculuğuna çıkabilir, Rumkale ve batık minaresi ile ünlü Savaşan Köyü’nü görebilirsiniz. Halfeti Gezilecek Yerler yazımda bölgeyi ve turları çok daha detaylı olarak anlattım, göz atmanızı öneririm.
Şanlıurfa ile ilgili daha detaylı bilgileri Instagram @seyahatimgeldi hesabımda bulabilir, daha fazla gezi önerisi için beni takip edebilirsiniz.
Şanlıurfa gezisi planlıyorsanız aşağıdaki yazılara da göz atmanızı öneririm:
